პროექტის შესახებ

გვერდის ავტორი: ემილია კურბანოვა

ადამიანმა ბავშვობიდან უნდა წარმართოს ცხოვრების ჯანსაღი წესი, რათა მისგან ჩამოუყალიბდეს ღირსეული პიროვნება. სპორტს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ადამიანებისთვის ცხოვრების ჯანსაღი წესის არჩევაში. მართლაც, მისი დამსახურება ამ მხრივ უდიდესია.

სპორტის მრავალი სახეობა არსებობს: ლამაზი და მოხდენილი, როგორიცაა ტანვარჯიში და ფიგურული სრიალი, სინქრონული ცურვა; აქტიური და მხიარული: ფეხბურთი და ჰოკეი, და ასევე სპორტი, რომელშიც აუცილებელია ლოგიკური აზროვნება - ჭადრაკი. ჩვენ გვინდა მოგაწოდოთ დეტალური ინფორმაცია ფეხბურთის შესახებ.

სურათი 1

რა არის ფეხბურთი? 

ფეხბურთი არის გუნდური სპორტი. ფეხბურთში მონაწილეობას იღებს ორი გუნდი, რომელიც შედგება 11 წევრისგან. ეს ორი გუნდი 90 წუთის განმავლობაში ეთამაშება ერთმანეთს. ბურთით თამაში მიმდინარეობს მართკუთხა მინდორზე საგოლე კარებით ორივე ბოლოში - სტადიონზე. თამაშის მთავარი მიზანი არის გოლის გატანა მეტოქეს კარებში მოთამაშეების შორის ბურთის მანევრირებით.

ფეხბურთის ორი სახეობა არსებობს: ამერიკული ფეხბურთი ( განსხვავდება ჩვეულებრივისგან სათამაშო ბურთით) და ჩვეულებრივი ფეხბურთი. 

სურათი 2

სახელწოდება

სახელი " ფეხბურთი" ინგლისურიდან ითარგმნება როგორც "ფეხის ბურთი".   სხვა ვერსიით, სიტყვა "ფეხბურთი" გამომდინარეობს სიტყვებისგან "დარტყმა" და "ფეხი", როგორც იტალიურად - "კალციო" ან ხორვატი - "ნოღომეტი". FIFA და საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი ასევე იყენებენ ტერმინს "ფეხბურთი", როგორც ოფიციალური საერთაშორისო სახელი.

სურათი 3

 ფეხბურთის ისტორია

ახლა ძნელია ფეხბურთისავით პოპულარული თამაშის მოძებნა. ფეხბურთს  ”მილიონების სპორტს” უწოდებენ ხოლმე. თანამედროვე ფეხბურთის სამშობლო არის ინგლისი.

ფეხბურთის დაბადება დაკავშირებულია 1863 წელთან, როცა ინგლისში პირველად გამოჩნდა საფეხბურთო ასოციაცია. ბრიტანელებმა შეძლეს ამ სპორტის პოპულარიზაცია მთელს მსოფლიოში, ამიტომ ისინი ითვლებიან თანამედროვე ფეხბურთის ფუძემდებლად. ( გოეგოძე 2016 ) იხილეთ აქ

ისე, თუ გადავხედავთ უძველეს წარსულს, აღმოვაჩენთ, რომ ფეხბურთის მსგავს სპორტს უძველესი ბერძნებიც და რომაელებიც თამაშობდნენ, მაგრამ ამ იმპერიებში ნებადართული იყო ბურთის ხელით ტარებაც, რაც ახლა, თანამედროვე ფეხბურთში აკრძალულია. აღნიშნული სპორტი შეიტანეს ოლიმპიურ თამაშებში, რომელიც რომშო ჩატარდა. მაშინ ერთი გუნდი შედგებოდა 27 კაცისგან. ( ჯავახიშვილი 2015 ) იხილეთ აქ

სურათი 4

სურათი 5

სურათი 6

ისტორიული ფაქტები ფეხბურთზე:

• ·         ფეხბურთის პირველი დაწერილი წესები 1815 წელს ეტონის კოლეჯში ჩამოყალიბდა.
• ·         1870 წლამდე გუნდებში მოთამაშეების რაოდენობა 15- დან 21-მდე მერყეობდა. 
• ·         პირველი საფეხბურთო გუნდის შექმნა დაკავშირებულია 1857 წელთან.
• ·         ფეხბურთის პირველი ასოციაცია 1863 წლის 26 ოქტომბერს დაარსდა. მასში შედიოდა 11 გუნდი.
• ·         პირველი ფეხბურთის ტურნირი ჩადარდა 1871 წელს.
• ·         1872 წელს ჩატარდა პირველი ეროვნული ნაკრების თამაში ინგლისისა და შოტლანდიის შორის. 

სურათი 7  

 ინვენტარი 

ფეხბურთის თამაშისთვის საჭიროა შემდეგი ატრიბუტები: 

• ·         ბურთი;
• ·         მოედანი ( სტადიონი);
• ·         კარები;
• ·         მოედნის მონიშვნა ( მარკირება);
• ·         ფეხბურთის ფორმა ( მაისური, შორტები, გეტრები, ბუცები ). თოთოეულ კლუბს თავისი ფორმა აქვს.

 მეკარეს ასევე შეუძლია ეცვას სპეციალური პერანგი და ხელთათმანები, რათა დაიცვას ხელები.  სტანდარტული ველი, როგორც ამას რეგულირდება ფედერაციის საერთაშორისო ფეხბურთის ასოციაცია (ან FIFA), აქვს 100-დან 130 იარდამდე, ხოლო სიგანე 50-დან 100 იარდამდე.

სურათი 8

სურათი 9

სურათი 10

სურათი 11

სურათი 12

 გუნდი

თითოეულ გუნდში არის 11 მოთამაშე:

• ·         მეკარე;
• ·         მცველი;
• ·         ნახევარმცველი;
• ·         თავდამსხმელი – შემტევი ფეხბურთელი;
• ·         კაპიტანი;
• ·         სასტარტო შემადგენლობა;
• ·         სარეზერვო მოთამაშე;
• ·         მწვრთნელი.

სურათი 13

თამაშის წესები და თამაშის პროცესი 

ოფიციალური ვერსიით, ფეხბურთის სამშობლო არის ინგლისი  და დაბადების თარიღი მეცხრამეტე საუკუნეა. თუმცა, მაშინ ეს თამაში ქაოტური და მოუწესრიგებელი იყო. ყოველი შეხვედრა ჩხუბითა და აყალ-მაყალით მთავრდებოდა. ამის მიზეზი იყო წესების არაარსებობა.ფეხბურთის პირველი დაწერილი წესები 1815 წელს ეტონის კოლეჯში ჩამოყალიბდა.

თამაში იწყება მონეტის სროლით, რომ გადაწვეტილებული იყოს, რომელი გუნდით დაიწყება თამაში. მეორე ტაიმში თამაშს დაიწყებს მეორე გუნდი. მატჩი იწყება ბურთის დარტყმით მოედნის ( სტადიონის ) ცენტრში. თამაშის დროს, ყველა მოთამაშე ცდილობს შეინახოს ბურთი თავის ზონაში, ამავდროულად ცდილობს გაიტანოს გოლი მეტოქეს კარებში. მოთამაშეს შეუძლია ბურთით თამაში სხეულის ნებისმიერი ნაწილით, გარდა ხელების.

თუ თამაშისას ბურთი გასცდება საზღვრებს, ინიშნება კუთხური დარტყმა. როგორი იქნება ეს დარტყმა, გადაწყვეტს მსაჯე.

საფეხბურთო თამაშების ერთი ტაიმი გრძელდება 45 წუთი. ორი ტაიმის დამთავრებისას, ანუ, როცა გავა 90 წუთი, თვლიან, თუ რამდენი წუთი დახარჯული იყო მაგალითად მოთამაშეს შეცვლაზე ან სხვა, და ეს წუთები ემატება 90 წუთს.  

თამაშის წესების დარჩვევისას გუნდს ან მოთამაშეს გადაეცემა ყვითელი ან წითელი ბარათი, მაგრამ, ბოლო მონაცემებით, ყვითელი და წითელი ბარათები გამოყენებული იქნება გუნდის პერსონალისთვისაც. მათზე იმოქმედებს დისკვალიფიკაციისა და ფულადი ჯარიმების სისტემაც. ( ჩახვაშვილი 2019) (იხილეთ აქ )   

სურათი 14

საფეხბურთო ორგანიზაციები

 მეოცე საუკუნის დასაწყისში ფეხბურთი გახდა პოპულარული მტელ მსოფლიოში. სპორტსმენებს სხვადასხვა ქვეყნიდან სურდათ ხოკმე გაჯიბრებოდნენ ერთმანეთს.

 1904 წლის 21 მაისს ფრანგების ინიციატივით, პარიზში დაარსეს საფეხბურთო ასოციაციის საერთაშორისო ფედერაცია, დღეს უკვე ფიფა, Fédération Internationale de Football Association - FIFA, რომლის პირველი პრეზიდენტი, ფრანგი რობერ გერენი გახდა. (გოეგოძე 2016) წყარო 

ყველაზე პრესტიჟული საფეხბურთო შეჯიბრია ფიფას მსოფლიო თასი, ჩემპიონატი, რომელსაც ჰყავს ყველაზე მეტი მაყურებელი მსოფლიოში.

ასევე არსებობს ორგანიზაცია, რომელიც იკვლევს ფეხბურთის ისტორიას, სტატისტიკას - ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია (International Federation of Football History & Statistics - IFFHS) . აღნიშნული ორგანიზაცია დაარსეს 1984 წელს მარტის თვეში, ლაიფციგში. ორგანიზაციის შტაბ-ბინა ლოზანაში, შვეიცარიის ერთ-ერთ ქალაქში მდებარეობს. 

არსებობს კიდევ ორგანიზაცია, სახელწოდებით უეფა ( UEFA - Union Européenne de Football Association, ევროპული ფეხბურთის ასოციაციების კავშირი). აღნიშნული ორგანიზაციის მოვალეობაა ევროპული ფეხბურთის და ევროპული ქვეყნების ფეხბურთის ფედერაციების დაკონტროლება. ორგანიზაცია დაარსეს ბაზელში, 1954 წელს ივნისში. ორგანიზაციის შტაბ ბინა მდებარეობს შვეიცარიაში, ქალაქ ნიონში. 

სურათი 15

სურათი 16

სურათი 17

მსოფლიოს  ძვირადღირებული საფეხბურთო კლუბები

• ·         „მანჩესტერ იუნაიტედი“ 4.123 მილიარდი დოლარი;
• ·         რეალ მადრიდი“  $4.088 მილიარდი დოლარი;
• ·         „ბარსელონა“ $4.044 მილიარდი დოლარი;
• ·         „ბავარია“;
• ·         „მანჩესტერ სიტი“ .   (იმედი 2018) იხილეთ აქ

სურათი 18

მსოფლიოს ცნობილი ფეხბურთელები

• დევიდ ბექჰემი;
• სტივენ ჯერარდი;
•  პოლ სქოულზი;
• რონალდო;
• რივალდო;
• კრიშტიანო რონალდუ;
• ანდრეს ინიესტა;
• ტიერი ანრი;
• სერხიო ბუსკეტსი;
• რიო ფერდინანდი;
• ლიონელ მესი.

აღსანიშნავია, რომ აღნიშნული 11 ცნობილი ფეხბურთელი წარსულში თავისი საყვარელი ნომრებით არ თამაშობდნენ. ( ჭიჭინაძე 2016 ) იხილეთ აქ

სურათი 19

სურათი 20

10 საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელი 

1. გიორგი დემეტრაძე (“ალანია”, “ლოკომოტივი”) 77 მატჩი 44 გოლი

2. ზაზა ჯანაშია (“ლოკომოტივი”) 194 მატჩი, 50 გოლი

3. სოლომონ კვირკველია (“რუბინი”, “ლოკომოტივი”) 214 მატჩი, 7 გოლი

4. ჯანო ანანიძე (“სპარტაკი”, “როსტოვი”, “კრილია სოვეტოვი”)

5. მალხაზ ასათიანი (“ლოკომოტივი”) 179 მატჩი, 22 გოლი

6. მიხეილ აშვეთია (“ალანია”, “ლოკომოტივი”, “რუბინი”, “როსტოვი”) 150 მატჩი, 34 გოლი

 7. ლაშა სალუქვაძე (“რუბინი”, “ვოლგა”) 131 მატჩი, 4 გოლი

8. ლევან კობიაშვილი (“ალანია”) 24 მატჩი, 6 გოლი

9. ალექსანდრე ამისულაშვილი (“შინიკი”, “სპარტაკ ნალჩიკი”, “კრასნოდარი”, “კრილია სოვეტოვი”) 215 მატჩი, 14 გოლი

10. გია გრიგალავა (“როსტოვი”, “მოსკვა”, “ვოლგა”, “კრილია სოვეტოვი”, “ანჟი”, “არსენალი”) 194 მატჩი, 6 გოლი     ( შაიშმელაშვილი 2020 ) იხილეთ აქ

სურათი 21

ფეხბურთის სტადიონები

• მილანი, “სან სირო” – იტალიის ყველაზე დიდი საფეხბურთო სტადიონი;
• ბუენოს აირესი, “ესტადიო ლა ბომბონერა”;
• მიუნხენი, “ალიანს არენა” – ერთ-ერთი ყველაზე ულტრათანამედროვე სტადიონი მდებარეობს გერმანიის ულამაზეს ქალაქ მიუნხენში.
• ამსტერდამი, “ამსტერდამ არენა” ;
• მადრიდი, “სანტიაგო ბერნაბეუ” – შეუძლებელია ჩვენს ათეულში არ მოხვდეს მადრიდის სიამაყე – “ესტადიო სანტიაგო ბერნაბეუ”. 
• ლივერპული, “ენფილდ როუდი” ;
• ლონდონი, “უემბლი” – ინგლისის სიამაყე, რომელიც თითოეული ინგლისელისთვის ძვირფასია;
• რიო დე ჟანეირო, “მარაკანა”;
• მანჩესტერი, “ოლდ ტრაფორდი” ;
• ბარსელონა, “კამპ ნოუ” .    (მელქაძე 2014)  ( იხილეთ აქ )

ფეხბურთი საქართველოში 

საქართველოში ფეხბურთის განვითარება უკავშირდება მეოცე საუკუნეს დასაწყისს. ფეხბურთის მოყვარულთა პირველი წრე ჩამოყალიბებული იყო ქალაქ თბილისში, 1906 წელს. რაც შეეხება საქართველოს პირველ ოფიციალურ საფეხბურთო გუნდს, იგი შეიქმნა 1907 წლის 23 თებერვალს. გუნდს რომელსაც თავისი წესდება ჰქონდა, სახსრები, ფორმა და მოედანი ეწოდა   ,,კომეტა''. 

1918 წელს ზესტაფონში პირველად შეიკრიბა საფეხბურთო ნაკრები და 1920 წელს ზესტაფონში გაიმართა პირველი საერთაშორისო მატჩი.

 1990 წელს ზესტაფონში შეიქმნა ახალი კლუბი ,, მარგვეთი'', რომლებიც იკავებს ,,მეტალურგი ''- ს ადგილს საქართველოს ეროვნული ჩემპიონატის პირველი ჯგუფში და პირველივე წელს გადადის უმაღლეს ლიგაში.

 1993 და 1996 წლებში ,, მარგვეთი" გახდა საქართველოს ეროვნული თასის გათამაშების ნახევარფინალისტი. 1996 წელს კი - საქართველოს ვიცე- ჩემპიონი, რომელმაც მიიღო მონაწილეობა უეფას თასის გათამაშების საკვალიფიკაციო რაუნდში. სამწუხაროდ, ფინანსური პრობლემების გამო XX საუკუნის ბოლოს კლუბი დაიშალა.

1933 წელს თბილისში დაიწყო ბორის პაიჭაძის სახელობის ეროვნული სტადიონის შენება. შენობა დაამთავრეს 1937 წელს. ეკუთვნოდა სპორტსაზოგადოება “დინამოს”, რის გამოც “დინამოს” სტადიონი ეწოდა. სტადიონი იტევდა 23 ათას მაყურებელს. 1963 წლიდან სტადიონმა რესტავრაცია გაიარა, რის შემდეგ მაყურებელთა ადგილები 36 ათასამდე გაიზარდა. ( სპორტის და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო 2006) ( იხილეთ აქ )

საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია. დაფუძნდა 1990 წლის 15 თებერვალს. 1992 წლის 25 თებერვლიდან ფეხბურთის საერთაშორისო ფედერაციის (FIFA) დროებითი წევრია, იმავე წლის 3 ივლისიდან – მუდმივი წევრი, 1993 წლის 17 ივნისიდან – ფეხბურთის ასოციაციების ევროპის კავშირის (UEFA) მუდმივი წევრი. პრეზიდენტები: ნოდარ ახალკაცი (1990-98), მერაბ ჟორდანია (1998-2005), ნოდარ ახალკაცი-უმცროსი (2005 წლიდან). (  სპორტის და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო 2006 ) ( იხილეთ აქ )